پایگاه تحلیلی خبری شعار سال

«علم دینی» در معنای اعم و موسّع آن عبارت است از: یک حوزه فکری و دانشی (domain of thought) شناخته شده در سطح جهانی (و نه یک رشته علمی یا دیسیپلین خاص) که بر اساس مبانی معرفت‌شناسی و فلسفی ارتباط علم با دین، از «علوم انسانی» متناسب و سازوار با دین سخن می‌گوید.

بحث علم همیشه مطرح بوده زیرا یکی از خاصه های انسان است. اما در این روزگار چیستی آن بیش از هر زمان دیگر مورد بحث قرار گرفته است. تاریخ و فلسفه علم عهده دار پاسخ به این چیستی است.

دکتر مهدی گلشنی، استاد بازنشسته دانشگاه صنعتی شریف که طرفدار نظریه علم دینی است و بهمن‌ماه سال گذشته نیز از سقوط دانشگاه سخن گفت، درباره ضعف‌ها و قوت‌های انقلاب اسلامی حرف می‌زند.

روز دوشنبه نشست «چشم‌انداز وحدت حوزه و دانشگاه» در موسسه پژوهشی و فرهنگی انقلاب اسلامی برگزار شد؛ جلسه‌ای که در آن حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه، معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی و ابراهیم فیاض، استاد دانشگاه تهران دعوت شده بودند، اما به دلیل مشغله کاری فیاض نتوانست در این مراسم حضور پیدا کند، لذا خسروپناه به سخنرانی در این‌باره پرداخت.

نظریة علم دینی، یکی از پدیده‌های مهم جهان‌اسلام است که موافقان و منکرانی را پیدا کرده‌است. "محمدنقیب العطاس" یکی از موافقان و نظریه‌پردازان اسلامی‌سازی معرفت است. وی، نخست فلسفه و جهان­بینی با محوریت قرآن و اعتقاد به مراتب و درجات وجود و وابستگی مطلق‌هستی به خداوند را سامان داد؛ سپس، ارتباط ناگسستنی انسان و جهان را بیان کرد و توضیح داد که انسان مهم­ترین جزء هستی و موجودی جاودان است که بهترین هویت­شناسی او در قرآن آمده‌است و بعد، معنا و مفهوم و غایت نظام آموزش ‌و پرورش را تبیین کرد. درنظر العطاس، مقصود حقیقی از آموزش و پرورش، تحقق حقایق قرآن در وجود انسان است؛ ازاین‌رو فراگیری معارف و زبان قرآن، نخستین و مهم­ترین بخش از الگوی آموزش و پرورش درنظر العطاس است. وی با تبیین حقیقت علم و ایمان و انسان و جایگاه انسان در هستی به پیوند علم با انسان و دین پرداخت و علم‌دینی را تفسیر کرد. عطاس با معرفی فرایند غربی‌سازی علوم به تبیین فرایند اسلامی‌سازی علوم پرداخت. فرایند غربی‌سازی علوم در تفکر عطاس عبارت است از:1. فرهنگ و تمدن غربی؛ 2. عناصر کلیدی علوم طبیعی؛ 3. انسانی و کاربردی‌غربی و فرایند اسلامی‌سازی علوم در این دیدگاه عبارت است از: 1. شناسایی عناصر کلیدی از علوم‌اسلامی؛ 2. جایگزینی عناصر کلیدی‌اسلامی با غربی؛ 3. ابتنای علوم‌طبیعی و کاربردی بر عناصرِاسلامی 4. اصلاح تنة علوم‌همسان با عناصر کلیدی‌اسلامی. این مقاله در پایان به آسیب‌شناسی نظریة «تهذیبی- تأسیسی» پرداخته است.

حجت‌الاسلام و المسلمین حمید پارسانیا در سال ۱۳۳۷ در شهر مقدس مشهد متولد گردید. وی تحصیلات حوزوی خود را تا مدارج عالی حوزه طی کرد. فقه و اصول را از محضر حضرات آیات عظام میرزاهاشم آملی، فاضل لنکرانی، وحید خراسانی و جوادی آملی بهره برد. همچنین عرفان و فلسفه را از محضر حضرات آیات جوادی آملی و حسن‎زاده آملی آموخت. ایشان ضمن اینکه یکی از برجستگان مکتب فکری حضرت آیت‎الله جوادی آملی در حکمت، عرفان نظری و فقه است، یکی از نخستین دانشجویان رشته جامعه‌شناسی پس از انقلاب در دانشگاه تهران و از استادان این رشته در آن دانشگاه نیز می‎باشد.

دیدگاه آیت‌الله العظمی جوادی آملی که علوم طبیعی از آن حیث که نمایشگر ذات و صفات الهی‌اند، متصف به دینی بودن می‌شوند، گستره مفهوم علم دینی را از حیث مصداق به اکثریت علوم گسترش می‌دهد اما اگر بدان علم از حیث مادی‌اش و بدون توجه به اضافه‌اش به خداوند نگریسته شود، علمی دینی نخواهد بود.

سومین نشست توسعه و ترویج كرسی های نظریه پردازی نقد و مناظره با موضوع «علم دینی، غیر دینی، تفسیر دینی غیر دینی» در دانشكده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد.

تحول در علوم انسانی از پیش از انقلاب با رویکرد جدایی و سپس علمی کردن دین به منظور حفظ دین آغاز می شود ولی پس از انقلاب این تحول با رویکرد دینی کردن علم ادامه یافت.